Sevilay ÇOBAN
Pandemi dönemi, pek çok alanda radikal değişim ve dönüşümlerim başlangıcı olurken, sağlıklı beslenmenin önemi arttı. Doğaya dönüş tarımsal aktivitelerin de çeşitlenmesine vesile oldu. Anavatanı Kuzey Amerika olan ‘süper meyve’ adıyla da anılan aronya, Türkiye’de 2012 yılından bu yana daha tanınır hale gelmiş olsa da üretim ve yaygınlığı son birkaç seneye dayanıyor. Bir vesileyle benim de yaklaşık 5 yıl önce tanıştığım bu meyveden çevreme bahsetmeye başladığımda henüz faydaları bilinmiyordu, yetiştiriciliğine dair de bilgiye ulaşım kısıtlıydı. İçerdiği yüksek miktarda antioksidanlar sayesinde kansere karşı koruyucu etkiye sahip aronya, sindirim sistemini düzenlemesi, kalp sağlığına olumlu etkileriyle adeta bir şifa kaynağı.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafında hazırlanan Aronya Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi’ne göre; aronya 4 yılda yapılan yatırım ve işletme masraflarını karşılayıp üreticisini kâra geçirme özelliğiyle hem yatırımcı hem de girişimcilere yeni bir alan yarattı. Böylesi değerli bir meyve de son yıllarda girişimcilerin ilgi odağı haline geldi. Bu haftaki yazımızda da aronya girişimlerini yakından tanıyacağız.
Dr. Aronia, TÜBİTAK Marmara Teknokent’te
Türkiye’ye aronyanın yetiştirilmesine öncülük eden kadın girişimciler arasında yer alan Agronomist Aylin Kalafatoğlu, Dr. Aronia ile TÜBİTAK Marmara Teknokent’te bulunan gıda temalı Kuluçka Merkezi’nde yerini aldı. Kalafatoğlu, “TÜBİTAK Marmara Teknokent ile yaptığımız işbirliği şirketimizin Ar-Ge ve üretim çalışmalarını daha ileri seviyelere taşıma kararlılığının bir göstergesidir” derken, “Ar-Ge çalışmaları devam eden yeni ürünleriniz var. “Bu yıl içerisinde geliştireceğimiz ürünlerle ürün çeşitliliğimizi arttıracağız. Öncelikli hedefimiz, aronyayı herkesin tüketebileceği ulaşabileceği bir forma dönüştürmek” açıklamasını yapıyor.
Hedef ihracatla büyümek
Balıkesir’in Savaştepe ilçesinde yaşayan sağlık teknikeri Gülçin Yazıcıoğlu’nun girişimcilik hikâyesinde aronya başrolde yer alıyor. Yazıcığlu, İstanbul Tıp Fakültesi’nde 15 yıl patoloji teknikeri olarak görev yaptı, büyük şehrin yoğunluğundan dolayı istifa ederek, babası Gürbüz Yazıcıoğlu ile Balıkesir’in Savaştepe ilçesine yerleşti. Toprakla uğraşmak için arayışa giren Yazıcıoğlu, tekniker olduğu dönemde de karşılaştığı ve sağlıklı beslenmede tercih edilen meyvelerden aronya ile ilgili araştırmalar gerçekleştirdi. 2 yıl önce beş dönümlük bir alana 2 bin fidan ekerek işe başlayan Yazıcıoğlu, “Asıl verim, ekim yapıldıktan 3 yıl sonra elde ediliyor. Ortalama bir fidan 10 ile 15 kilogram arasında meyve veriyor. Hedefim ürünü ihraç ederek bu alandaki girişimini büyütmek” diyor.
Pandemi döneminde başladı
İstanbul’da bir çikolata fabrikasında elektrik teknisyeni olarak çalışan 34 yaşındaki Ertan Aslan’ın girişim macerası pandemi dönemine dayanıyor. İşe Karabük İl Tarım ve Orman Müdürlüğü destekleriyle fideleri tedarik ederek başlayan Aslan,2022 Mayıs ayında Karabük’ün Eflani ilçesine bağlı Afşar köyündeki yaklaşık 5 dönüm araziye bin 500 fide aronya bitkisi dikti. “İstanbul’un kalabalığı ve bu pandemideki kapanmalar bizi aronya bahçesine yönlendirdi. Sağlık sektöründe hastalarda tedavi amaçlı birçok alanda kullanıldığını gördük” diyen Arslan, hedefini şu sözlerle ifade ediyor; “Hedefimiz bu bitkiyi daha da yaygınlaştırıp, katma değer kazandırıp, bölge olarak halkımıza destek verip Türkiye’ye ve dünyaya duyurmak.”
“Daha çok taze meyve olarak tüketiliyor”
Tekirdağ’ın Süleymanpaşa ilçesinde 3 yıl önce özel sektördeki işinden ayrılarak aronya yetiştirmeye başlayan Berna Demirtaş, İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden aldığı bilgi ve destekle 7 dönümlük tarlasında yetiştirdiği aronyanın ilk hasadını Eylül 2023’te yaptı. Yaklaşık 500 kg civarında ürün elde eden Demirtaş, “Şimdilik daha çok Tekirdağ’dan sipariş alıyoruz. Alanlar daha çok taze meyve olarak tüketiyor. Ben ileride kuru şekilde veya reçel, marmelat şeklinde de satışını yapmak istiyorum” diyor.
“Yalova aronyası”na coğrafi işaret tescil belgesi
Yalova’da 22 kadının girişimiyle faaliyetlerini sürdüren Marcel Aronya ve Tıbbi Aromatik Bitkiler Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, Türk Patent ve Marka Enstitüsünce “Yalova aronyası” adıyla coğrafi işaret tescil belgesi verilen organik aronya ile tıbbi bitkiler üzerine üretim yapıyor. Kooperatifin Yönetim Kurulu Başkanı Naz Tezcan, yeni hedeflerinin güneş enerjili kurutma tesisi kurmak olduğunu dile getiriyor. Tezcan, patent başvurusunda bulundukları öğütülmüş aronyanın özellikle sanayide çok faydalı olacağına inandığını ifade ediyor
Bitkisel üretim bir önceki yıla göre arttı
TÜİK verilerine göre, üretim miktarları, 2023 yılında bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde (yem bitkileri hariç) %10,3; sebzelerde %0,6; meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde %2,3 oranında arttı. Buna göre 2023 yılında tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 77,7 milyon ton; sebzelerde 31,8 milyon ton; meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 27,4 milyon ton üretim gerçekleşti.
Fidan ömrü 30 yıl
Çalı benzeri, üç-dört metre kadar büyüyen aronya, mor üzümsü meyveleri olan bir bitki. Asıl adı Chokeberry olan aronya meyvesi Akdeniz ve Ege’nin sahil şeridi dışında Türkiye’nin her yerinde yetişebiliyor. Fidanların ömrü ise minimum 25 yıl. İyi bakımlı bahçelerde bu, 30 yılın üzerine çıkıyor. Kanserle mücadelede etkili bir yeri olduğu düşünülen Aronya, vücudumuzdaki hücrelerin yenilenmesini sağlıyor. Yapılan çalışmalar ile içerisindeki antioksidan miktarının çilek, nar ve goji meyvesinde bulunan antioksidan miktarının 4 katı olduğu ortaya çıktı. Dondan ve böcekten etkilenmeyen aronya ticarette de yüksek kazanç imkânı sunuyor.
